زەوی و خانوبەرە

تۆمارکردنی گرێبەستێکە کە لە نێوان فرۆشیار و کڕیاری موڵکێک ئەنجام دەدرێت، بە پێی گرێبەستەکە، فرۆشیار موڵکی خۆی بە کڕیار دەفرۆشێت، شێوەی یاسایی وەردەگرێت و گرێبەستەکە لە فەرمانگەکانی تۆمارکردنی خانووبەرە تۆماردەکرێت، دوای وەرگرتنی دان پێدانانی هەردوو لایەن.

ئەو باجەیە، کە لەسەر ئەو زەوییانەی کەوتوونەتە چوارچێوەی سنووری ئەمینداریەتی و شارەوانییەکان، لە مەڵبەندی پارێزگاکان و شارۆچکەکان و شارەدێیەکان، جا ئەگەر زەوییەکە خاوەندار بێت یان تەرخانکراو بێت یان سەر پشککراو بێت بە تۆمارکردنی خانووبەرە، یان درابێت بە زەوتکردن و دەست بەسەرداگرتن.

هەر موڵکێک سنووری تایبەت بەخۆی هەیە، پێویستە ئەم سنوورە بە فەرمی بچەسپێنرێت و دیاریبکرێت.

دروستکردنى دوکان بەشێکە ‌له ‌خزمه‌تگوزاری ڕێپێدانى بیناکردن، که‌ خزمه‌تگوزارییه‌کی گرنگ و به‌رده‌وامه‌. پەیوه‌سته ‌به‌ ڕێپێدانى دروستکردنى دوکانى تاک.

بۆ گۆڕینی ناوی ئەو کەسەی، کە هاوبەشییەکەی ڕاکێشاوە لە کاتی فرۆشتن و کڕینی خانوو.

وەرگرتنی لێبوردن لە باجە لەسەر زەویی بەتاڵ کە تۆمارکرابێت لە یەکێک لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی باجی خانووبەرە، هەموو کەسێک مافی وەرگرتنی ئەو لێبوردنەی هەیە لە زەوییەک یاخود چەند زەوییەک لە کات و شوێنی جیاوازدا تاوەکو ڕووبەری (٦٠٠)م٢ بۆ (١) یەک جار لە تەمەنیدا.

بریتییه ‌له ‌خزمه‌تگوزاری ڕێپێدانى بیناکردن و دروستکردنى باڵاخانە.

گواستنەوەی خاوەندارێتییەکی موڵکێکی پوختە (ملك صرف) یان گواستنەوەی مافی ڕەفتارکردنە لە زەوی کشتوکاڵی لە کەسی کۆچکردووەوە بۆ میراتگرەکانی، بەپێی دابەشنامەی شەرعی یان یاسایی.

بە نووسراوی فەرمی موڵکێک بە ناوی کەسێکەوە تۆمار دەکرێت، بە مەبەستی بەکارهێنان و سوود لێوەرگرتنی، پێشتر ئەو موڵکە موڵکی میری و گشتی بووە، دەبێتە موڵکی کەسێک یان لایەنێکی تایبەت بە پێی یاسا و ڕێنماییەکان.

ڕوخاندن بەشێکە ‌له ‌خزمه‌تگوزاری ڕێپێدانى بیناکردن، لە ڕێگەی ئەم خزمەتەوە خزمەتخوازان دەتوانن خانوو و باڵاخانە کۆن و نالەبارەکان بڕوخێنن بۆ ئەوەى سەرلەنوێ پڕۆژەى نوێى لەسەر دروستبکەن.