باج و ڕسومات و کرێی خزمەتەکان

هەر کۆمپانیایەک ئارەزووى کردنەوەى ئەژمێرى هەبێت، لە بانکە بازرگانییە حکومییەکان دەتوانێت ببێت بە خاوەن ئەژمێرى بانکی و (چەکى بانکی)، بە مەبەستی دانان و ڕاکێشانی پارە لە بانکە حکومییەکان.

وەرگرتنی باج لە گەورە باجدەران بەگوێرەی ئەو ڕاپۆرتە دەبێت، کە باجدەر خۆی پێشکەشی دەکات، هەر خۆشی بەرپرسیارێتیی ڕاستی و دروستیی زانیارییەکان دەگرێتە ئەستۆ.
دوای پێشکەشکردنی ڕاپۆرتەکە تا پێنج (٥) ساڵ دەسەڵاتی دارایی بۆی هەیە وردبینی لە ڕاستی و دروستیی ڕاپۆرتی پێشکەشکراو بکات. ڕێژەی وەرگیرانی باجەکە (١٥%)یە لە کۆی قازانجی ساڵانەکەی.

هەر کەسێک ئارەزووى کردنەوەى ئەژمێرى تایبەت بە خۆی هەبێت لە بانکە بازرگانییە حکومییەکان دەتوانێت ببێت بە خاوەن ئەژمێری بانکی (چەکى بانک)، بە مەبەستی دانان و ڕاکێشانی پارە لە بانکە حکومییەکان.

ئەو باجەیە، کە لەسەر ئەو زەوییانەی کەوتوونەتە چوارچێوەی سنووری ئەمینداریەتی و شارەوانییەکان، لە مەڵبەندی پارێزگاکان و شارۆچکەکان و شارەدێیەکان، جا ئەگەر زەوییەکە خاوەندار بێت یان تەرخانکراو بێت یان سەر پشککراو بێت بە تۆمارکردنی خانووبەرە، یان درابێت بە زەوتکردن و دەست بەسەرداگرتن.

هەموو ئۆتۆمبێلێکی دوو (٢) تەن یان زیاتر باج دەیگرێتەوە، پێویستە خاوەن ئۆتۆمبێل ساڵانە باجی خۆیان بدەن، بەپێی مۆدێل و بڕی تەن باجەکەی بۆ دیاریدەکرێت.

مافی وەرگرتنی لێبوردنی ڕەهایە لە باجی دەرامەت، کە لە ئەستۆی کەسی فرۆشیارە لە کاتی ئەنجامی گواستنەوەی خاوەنداریەتی موڵکی نیشتەجێبوون لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر، هەر کەسێک پێنج (٥) ساڵ جارێک مافی وەرگرتنی لێبوردنی ڕەهای هەیە لە باجی دەرامەت تەنها بۆ یەک (١) موڵکی نیشتەجێبوون.

وەرگرتنی لێبوردن لە باجە لەسەر زەویی بەتاڵ کە تۆمارکرابێت لە یەکێک لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی باجی خانووبەرە، هەموو کەسێک مافی وەرگرتنی ئەو لێبوردنەی هەیە لە زەوییەک یاخود چەند زەوییەک لە کات و شوێنی جیاوازدا تاوەکو ڕووبەری (٦٠٠)م٢ بۆ (١) یەک جار لە تەمەنیدا.

دابینکردنی پارەى کاش (نقدي) بۆ سەوداکارانى بانک بە تایبەتى (بەڵیندەران و کۆمپانیاکان و هاوڵاتیان) بۆ ئەنجامدانی پڕۆژەکانیان، بە مەرجێک ئاسانکارییان کردبێت لە بانک واتا (موڵکێکی گواستراوە یاخوود نەگواستراوە یان بارمتە (رهن) کردبێت)، و ڕێژەى سوودى ساڵانەى قەرزەکە لەسەر قەرز وەرگر (١١٪) دەبێت.

ئەم خزمەتە بە کرێدان و فرۆشتن و بانانە (مساطحە)ی موڵکەکانی وەزارەتی دارایی و ئابوورییە بە هاوڵاتیان و کۆمپانیاکان، هەروەها تەرخانکردن و تۆمارکردنی زەوییە بۆ لایەنەکانی تری حکومەت.

بەكرێدانی موڵكێكی ئەوقاف به‌ شێوازی ڕووبه‌ندی (مساطحة)، به‌ مه‌به‌ستی زیادكردنی داهاتی وه‌قف به‌ جۆرێک، كه‌ خزمه‌ت و پارێزگاری له‌ ماڵی مه‌وقوف بكات.